Jak pokonać zmęczenie w Hashimoto?

Czy czujesz się ciągle zmęczona? Tak, że „odcina ci prąd”? Wstajesz rano i jedyne o czym marzysz to powrót do łóżka? Niezależnie od tego, ile śpisz, ciągle czujesz się jakbyś była niewyspana? Zdarza ci się, że nie masz siły i motywacji do zrobienia najprostszych czynności? Czujesz, że nie dajesz już rady emocjonalnie i to osłabienie cię nokautuje? A do tego masz wrażenie, że boli Cię całe ciało, które jest tak ciężkie, jakby ważyło tonę (i to niezależnie od Twojej realnej wagi), a Twoje libido szoruje po dnie?. Cierpisz Ty, Twój partner, rodzina, a i w pracy koncentracja już nie ta sama? Jeśli dotyczą Cię te problemy, powinnaś jak najszybciej się tym zająć i sprawdzić co dzieje się z twoim organizmem.

Czym jest przewlekłe zmęczenie?

Przewlekłe zmęczenie to stan trwałego wyczerpania, który nie ustępuje nawet po długim odpoczynku. Charakteryzuje się ono nie tylko uczuciem stałego zmęczenia fizycznego, ale również psychicznego, co znacząco wpływa na codzienne funkcjonowanie i jakość życia.

Osoby z przewlekłym zmęczeniem często borykają się z trudnościami w koncentracji, zaburzeniami snu oraz dolegliwościami bólowymi. Choć przyczyny tego zjawiska mogą być różnorodne, od problemów zdrowotnych po stres i przepracowanie, istotne jest wczesne rozpoznanie i odpowiednie leczenie, aby poprawić samopoczucie i powrócić do normalnej aktywności. Wiemy, że gdy czytasz teraz ten fragment, to może Ci się to wydać nierealne, ale ze zmęczeniem można sobie poradzić!

Jakie są przyczyny przewlekłego zmęczenia?

Teoretycznie objawy związane z przewlekłym zmęczeniem można przypisać do wielu chorób i dolegliwości, co powoduje trudności diagnostyczne. Wiele osób przez lata lekceważy swój stan, zrzucając winę na złe samopoczucie, na nadmiar obowiązków czy słabą kondycję. Rzadko kiedy przychodzi im do głowy, że ich ciała zaczynają chorować, a brak energii to efekt postępującej choroby.

Dbasz o siebie, śpisz 8 godzin dziennie, prowadzisz zdrowy tryb życia, a mimo to nadal odczuwasz przewlekłe zmęczenie? Ten problem dotyczy wielu osób, z którymi rozmawiamy i które biorą udział w naszych szkoleniach. Przyczyn permanentnego zmęczenia może być wiele. Od złego stylu życia, po wszelkiego rodzaju choroby. Jego źródeł może być wiele, a jednym z nich jest choroba Hashimoto. Wiele osób nie ma świadomości, że w jego organizmach może się rozwijać stan zapalny, może mieć bardzo duże niedobory a gospodarka hormonalna jest totalnie zaburzona. Dlatego, jeśli Twój stan cię niepokoi, powinnaś udać się do lekarza i poprosić o skierowanie na badania.

Ciągłe zmęczenie, brak energii i senność? Wykonaj te badania!

Zawsze mówimy, że najważniejsze w walce z chorobą i jej objawami jest zrozumienie ich przyczyn. Również w przypadku przewlekłego zmęczenia kluczowa będzie dobra diagnostyka. Przyczyn Twojego złego samopoczucia może być wiele i aby odpowiednio je zaadresować i sobie pomóc, musisz wiedzieć, co naprawdę dzieje się w Twoim organizmie.

Badania tarczycy

Jeśli lekarz podejrzewa u Ciebie problemy z tarczycą, podstawowe badania, jakie prawdopodobnie otrzymasz to:

TSH,
FT3
FT4.

Kiedy TSH wyjdzie podwyższone lekarz może zdecydować o poszerzeniu diagnostyki.

Z doświadczenia, wiedzy i po wielu rozmowach z lekarzami endokrynologami wiemy, że te 3 badania nie wystarczą, aby zdiagnozować Hashimoto. Aby mieć pełny obraz pracy tarczycy i mieć pewność, że Hashimoto u ciebie wystąpiło, do powyższych badań, powinnaś dołączyć:

przeciwciała ATPO,
przeciwciała aTG,
USG tarczycy.

Często dopiero ten komplet badań może dać Ci prawidłową diagnozę. A raczej lekarzowi endokrynologowi, do którego powinnaś się udać z wynikami badań. Może być taka sytuacja, że TSH jest w normie, a w pozostałych badaniach mogą wyjść nieprawidłowości. Dlatego samo badanie TSH może być niewystarczające.

Dowiedz się więcej o badaniach w Hashimoto >>

Sprawdź, czy nie masz anemii

Anemia, to schorzenie, które bywa nazywane złodziejem energii, a osoby z Hashimoto są bardziej narażone na niedobór żelaza. Do anemii przyczynia się także niedobór witaminy B12 oraz kwasu foliowego (witamina B9). Chorobę wykryjesz wykonując badania krwi (lekarz zleci pewnie poziom hemoglobiny i hematokrytu, które warto uzupełnić o badania ferrytyny, witaminy B12 i kwasu foliowego).

Sprawdź wątrobę

Badania dowodzą, że u niektórych osób zmęczenie jest wywołane przez niezdolność organizmu do eliminowania toksyn. Toksyny te mogą być wywołane zaburzeniem równowagi flory bakteryjnej w jelitach. Związki wypełnią wątrobę i będą mieć wpływ na odczuwanie silnego i przewlekłego zmęczenia.

Ponadto, w wątrobie zachodzi większość konwersji FT4 do FT3. Jeśli wątroba nie pracuje prawidłowo, to będzie to wpływać na twoje samopoczucie i złe wyniki badań.

Poproś lekarza o skierowanie na badania, np. próby wątrobowe. Jest to badanie, które warto wykonywać przynajmniej raz w roku, szczególnie jeśli przyjmujesz leki, suplementację lub stosujesz antykoncepcję.

Zwróć uwagę na nadnercza

Twoje zmęczenie może być objawem problemów z nadnerczami, czyli gruczołami odpowiedzialnymi za reagowanie na stres. Przy optymalnej pracy nadnerczy, rano kortyzol wzrasta, zapewniając naturalny zastrzyk energii. Osoby ze zmęczeniem nadnerczy nie będą wytwarzały rano wystarczającej ilości kortyzolu i mogą mieć trudności z porannym wstawaniem i będą odczuwać zmęczenie w ciągu dnia.

Zabiegany styl życia, długotrwały stres, brak snu czy intensywne treningi mogą znacznie osłabić nadnercza. Nie będą wówczas w stanie produkować odpowiedniej ilości DHEA, adrenaliny i kortyzolu. Skutkiem tego może być wyczerpanie, niskie libido, przybieranie na wadze, huśtawka nastrojów, migreny, zawroty głowy, światłowstręt. Osoby cierpiące na zmęczenie nadnerczy mogą również cierpieć na zaburzenia równowagi poziomu cukru we krwi.

Sprawdź poziom cukru

Powinnaś wiedzieć, że wszelkie zaburzenia poziomu glukozy we krwi są szkodliwe dla osób z niedoczynnością tarczycy. Problemy z glukozą powodują zaostrzenie stanu zapalnego w jelitach, płucach i mózgu. Może to spowodować spustoszenie w gospodarce hormonalnej, problem z nadnerczami, zatrzymanie toksyn oraz chroniczne zmęczenie. Mając Hashimoto, jesteś bardziej narażona na insulinooporność. Z naszych obserwacji wynika, że nawet 40% osób z Hashimoto choruje również na insulinooporność. Zdecydowana większość nie wie, że może chorować, ponieważ nigdy nie zrobiła badań w tym kierunku.

Naukowcy w Polsce odkryli, że aż 50% pacjentów z chorobą Hashimoto ma upośledzoną tolerancję na rafinowane lub proste węglowodany. Oznacza to, że po spożyciu pokarmów bogatych w węglowodany poziom cukru we krwi wzrasta zbyt wysoko i zbyt szybko, co prowadzi do szybkiego i często skrajnego uwalniania insuliny. Te skoki insuliny mogą powodować niski poziom cukru we krwi (reaktywna hipoglikemia), co z kolei może powodować kłopotliwe objawy, takie jak zawroty głowy, nerwowość, niepokój i zmęczenie.

Jeśli, mimo leczenia, nadal odczuwasz objawy, sprawdź czy nie masz schorzeń współtowarzyszących. Powinnaś wykonać badanie glukozy, insuliny oraz krzywą cukrową i insulinową, jeśli lekarz o tym zdecyduje.

Sprawdź niedobory witamin i mikroelementów

Witaminy i minerały pomagają w codziennym funkcjonowaniu twojego organizmu. Prowadząc zdrowy tryb życia i zbilansowaną dietę powinnaś dostarczyć do organizmu wszystkie niezbędne składniki. Mając Hashimoto, jesteś jednak bardziej narażona na pewne niedobory. Zaliczymy do nich przede wszystkim:

Stosując suplementację, poprawisz stan swojego zdrowia oraz zauważysz różnicę w samopoczuciu.

Wyklucz alergie pokarmowe

Spożywanie pokarmów, których nie tolerujesz, może doprowadzić do przewlekłego zmęczenia oraz obciążenia jelit. Może występować u ciebie alergia np. na gluten lub produkty mleczne. Po wykryciu alergii powinnaś zastosować dietę eliminacyjną, która skutkuje powrotem energii.

Zrobiłaś badania? Naucz się je interpretować >>

Przewlekłe zmęczenie w Hashimoto

Nieprawidłowe funkcjonowanie tarczycy stwierdza się aż u 22% populacji, a najczęstszą jest choroba Hashimoto, czyli przewlekłe limfocytowe zapalenie tarczycy. To schorzenie, które dotyczy już 1,5 mln Polek. Jak wynika z naszych ankiet, przeprowadzonych na prawie 600 uczestniczkach, ciągłe zmęczenie jest najczęstszym objawem wskazywanym przez osoby chorujące.

Jeszcze kilka lat temu, w różnych opracowaniach, można było znaleźć informacje, że na Hashimoto chorują głównie kobiety starsze. Ta sytuacja zmieniła się diametralnie. Prawdopodobnie w wyniku lepszej diagnostyki oraz łatwiejszego dostępu do wiedzy samych zainteresowanych. Przez nasze szkolenia przewinęło się już kilka tysięcy kobiet. Na Facebooku i Instagramie obserwuje nas łącznie ponad 60 tys. osób, a w grupie wsparcia na Facebooku mamy prawie 15 tys. członków. Średnia wieku jaką obserwujemy to 25-44 lat. Jak widać są to osoby młode i w sile wieku.

Objawy Hashimoto często są bagatelizowane społecznie. No bo jak tu mówić o chorobie, jak ktoś ciągle mówi, że jest zmęczony? Niech wypocznie. Tymczasem, gdy podłożem chronicznego zmęczenia są zaburzenia hormonalne, nie jest to takie proste.

Same zmagałyśmy się z przewlekłym zmęczeniem, a dziś czujemy się dobrze, a część objawów minęła. Zajęło nam to wiele czasu, bo nie wiedziałyśmy, co jest odpowiedzialne za nasz stan zdrowia, jakie badania zrobić, co suplementować i na co tak naprawdę chorujemy. Na całe szczęście lata poszukiwań, odpowiedni specjaliści i diagnoza została postawiona. Jak się okazało, źródeł naszego samopoczucia było wiele.

Za zmęczenie odpowiada nie tylko Hashimoto. Wiele osób, po wyrównaniu hormonów i przyjmowaniu leków, nadal czuje się źle i nie zauważa poprawy stanu swojego zdrowia. Dlaczego tak się dzieje?

Niedobory witamin i minerałów

Przy chorobie Hashimoto często występują niedobory witamin i mikroelementów, które również wpływają na zmęczenie. Najczęściej występujące niedobory to:

Witamina D,
Witamina B12,
Kwas foliowy,
Ferrytyna.

Sprawdzenie poziomu oraz uzupełnienie ich dietą lub suplementacją, znacznie poprawia jakość życia.

Niedobory witaminy B12 a zmęczenie

Witamina B12 jest niezbędna do syntezy białek i bierze udział w produkcji czerwonych krwinek. Pomaga także w produkcji melatoniny i serotoniny, które zapewniają spokojny sen i pozytywny nastrój. Niedobory mogą prowadzić do uczucia zmęczenia i osłabienia. Objawy niedoboru B12 obejmują również trudności z koncentracją, zawroty głowy, osłabienie mięśni oraz problemy neurologiczne.

W badaniu dotyczącym częstotliwości występowania niedoborów witaminy B12 wśród pacjentów z dysfunkcjami tarczycy stwierdzono, że autoimmunologiczna choroba tarczycy jest również powiązana z inną chorobą autoimmunologiczną – niedokrwistością złośliwą (inaczej choroba Addisona-Biermera), która może prowadzić do złego wchłaniania witaminy B12. Podobnie dzieje się w przypadku SIBO, które współwystępuje u nawet 50% chorych na Hashimoto.

Decydując się na suplementację, zwróć uwagę na formę przyjmowanej witaminy – metylokobalamina lub hydroksykobalamina w wersji B12 (zamiast wersji cyjanokobalaminy) są przez większość lepiej wchłaniane.

Kwas foliowy w Hashimoto

Kolejną ważną witaminą jest witamina B9, czyli kwas foliowy. Odpowiada m.in. za właściwe funkcjonowanie układu nerwowego, krwiotwórczego i sercowo-naczyniowego. Na to, jak dobrze organizm metabolizuje kwas foliowy, może wpływać mutacja genu MTHFR. Niektóre osoby z chorobą Hashimoto mają odmianę genu MTHFR, która uniemożliwia im prawidłowe przetwarzanie kwasu foliowego.

Uwaga!

Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników w kwietniu 2024 wydało nowe zalecenie dotyczące suplementacji B12 i kwasu foliowego, zalecając suplementowanie form metylowanych, nie tylko w ciąży. Suplementacja sztucznego kwasu foliowego, nawet jeśli nie masz mutacji MTHFR, może prowadzić do szkodliwego nagromadzenia kwasu foliowego i maskowania niedoborów witaminy B12.

Choroby i zaburzenia współistniejące

Kolejną przyczyną zmęczenia i senności mogą być choroby oraz zaburzenia współistniejące, np. zaburzenia gospodarki węglowodanowej, które dotykają wiele osób zmagających się z chorobami autoimmunologicznymi czy tarczycy. Najczęściej występującym zaburzeniem metabolicznym jest insulinooporność. Główne jej objawy to zmęczenie i senność, szczególnie po posiłkach, tycie czy obniżony nastrój.

Niedoczynność tarczycy wiąże się ze zmienioną motoryką przewodu pokarmowego, co z kolei może prowadzić do SIBO, czyli zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego. Wówczas w jelicie cienkim stwierdza się zwiększoną ilość bakterii. U takich pacjentów często występuje niedobór witaminy B12, o której mowa wyżej.

Zaburzenia nastroju

Bardzo często mylimy też zmęczenie ze spadkiem samopoczucia pod kątem emocjonalnym. Co to oznacza? Oznacza to, że oprócz normalnego fizycznego wyczerpania mogły na dopaść również symptomy depresyjne. Z naszych doświadczeń wiemy, że towarzyszą one często osobom chorującym na Hashimoto.

Jak widać, przyczyn zmęczenia może być wiele. Jeśli zauważasz u siebie przewlekłe zmęczenie, to nie bagatelizuj tego i nie zrzucaj na karb pracy czy życia w pośpiechu. Oczywiście styl życia ma tutaj ogromne znaczenie, ale nie tylko on ma nie wpływ. Hashimoto jest coraz częściej diagnozowaną chorobą i jeśli podejrzewasz, że możesz się z nią zmagać, wykonaj badania, o których wspominałyśmy wyżej.

Jak pokonać zmęczenie w Hashimoto?

Jeśli mimo prawidłowej diety, odpowiedniej ilości snu i przyjmowania leków, nadal odczuwasz zmęczenie, powinnaś udać się do specjalisty. Warto upewnić się, czy masz dobrze dobraną dawkę leku. Lekarz z pewnością zleci wykonanie badań: TSH, FT3, FT4, które pokażą stan Twojej tarczycy. Specjalista może zmienić dawkę leku lub zaproponować inne rozwiązanie, np. terapię preparatem Novothyral zawierającym T3 i T4.

Dowiedz się więcej na temat tego jak przyjmować hormony, aby działały, jakie mamy dostępne leki na Hashimoto? >>

Wiemy jednak, że obecnie trudno jest dostać się do lekarza i przeprowadzić konieczne badania. Dlatego musisz wziąć odpowiedzialność za swoje zdrowie. Możesz zrobić wiele, aby sobie pomóc, w oczekiwaniu na wizytę w gabinecie.

Prowadząc odpowiednią higienę życia możesz czuć się lepiej i możesz świadomie eliminować objawy zmęczenia.

Aktywność fizyczna

Aktywność fizyczna jest bardzo ważna dla zachowania zdrowia i pozbycia się chronicznego zmęczenia. Nie powinnaś jednak trenować zbyt intensywnie, aby dodatkowo nie osłabić organizmu i swojej wytrzymałości.

Zobacz jak ćwiczyć przy Hashimoto >>

Dla osób z Hashimoto szczególnie polecane są treningi anaboliczne, dodające energii i spokoju. Zaliczymy do nich, m.in.:

jogę,
gimnastykę słowiańską,
tai chi,
qigong.

Dobrym rozwiązaniem będą również regularne spacery na świeżym powietrzu, które dodatkową będą chwilą relaksu. Treningi siłowe i aerobowe również będą odpowiednie, ale dobrze, żeby trwały maksymalnie 45-50 minut, z indywidualnie dobranym obciążeniem i na tętnie konwersacyjnym.

Pamiętaj! Najważniejsze jest, aby aktywność, którą wybierzesz, sprawiała ci przede wszystkim radość. Nie rób nic na siłę i nie podążaj za modą na dany sport. Rób to dla siebie.

Dbaj o zdrowy sen

Odpowiednia ilość snu jest niezwykle ważna dla osób z niedoczynnością tarczycy i Hashimoto. Jeśli czujesz się zmęczona w ciągu dnia, powinnaś pozwolić sobie na krótką drzemkę. Nie powinnaś wstawać bardzo wcześnie, zarywać nocy czy kłaść się zbyt późno. Warto wyznaczyć sobie zdrowy rytm dobowy i spać przynajmniej 8 godzin.

Unikaj szkodliwych związków chemicznych

W paście do zębów, dezodorantach czy kremach znajdziemy ksenoestrogeny. To związki chemiczne, które naśladują działanie estrogenów, zaburzają funkcjonowanie układu hormonalnego i mogą powodować zmęczenie.

Liczne badania wykazują, że codziennie jesteśmy narażeni na wiele źródeł tych związków chemicznych. Ksenoestrogeny występują w wielu produktach codziennego użytku, takich jak tworzywa sztuczne (np. bisfenol A, BPA), pestycydy, kosmetyki, detergenty oraz niektóre leki. Ich obecność w środowisku i organizmach żywych budzi rosnące obawy ze względu na potencjalne skutki zdrowotne, które mogą obejmować zaburzenia hormonalne, problemy z płodnością, a nawet zwiększone ryzyko niektórych nowotworów, takich jak rak piersi czy prostaty. Rozwiązaniem są produkty eko w postaci żywności, środków czystości, ubrań czy kosmetyków.

Naturalne wspomaganie

Nieprzetworzona żywność pozwala na regenerację, dodaje energii, a składniki są przyswajane w łatwy sposób. Składniki takie nazwiemy tzw. superfoods i są one dla twojego organizmu naturalnymi dopalaczami.

Superfoods to terminy używane do opisania żywności, która jest wyjątkowo bogata w składniki odżywcze i przynosi wiele korzyści zdrowotnych. Chociaż nie ma oficjalnej definicji naukowej, superfoods są zazwyczaj produktami naturalnymi, które zawierają wysokie stężenia witamin, minerałów, przeciwutleniaczy, białek, błonnika i zdrowych tłuszczów.

Do superfoods należą, m.in.:

quinoa (komosa ryżowa) – jest kompletnym źródłem białka, zawierającym wszystkie niezbędne aminokwasy, a także błonnik, magnez i żelazo;
jagody goji – zawierają witaminy C, A i żelazo oraz są bogate w przeciwutleniacze;
jagody acai – bogate w przeciwutleniacze, błonnik i zdrowe tłuszcze, co wspiera zdrowie serca i układu odpornościowego;
jarmuż – zawiera duże ilości witamin A, C i K, a także minerały takie jak wapń i żelazo;
sok z brzozy – wspomaga oczyszczanie organizmy, jest bogaty w witaminy (szczególnie C i B), minerały (potas, wapń, magnez, fosfor) oraz aminokwasy.
awokado – źródło błonnika, potasu i witamin E, K, B5 i B6 oraz zdrowych tłuszczów jednonienasyconych, które korzystnie wpływają na zdrowie serca.
amarantus – zawiera wszystkie niezbędne aminokwasy, w tym lizynę, której brakuje w wielu innych zbożach.
nasiona chia – bogate w omega-3, błonnik i białko, wspomagają zdrowie serca i układu trawiennego;
spirulina – jest jednym z najbardziej odżywczych superfoods na świecie, zawiera wyjątkowo wysoką koncentrację białka (około 60-70% suchej masy), witaminy (szczególnie B12), minerały (żelazo, magnez), kwasy tłuszczowe omega-3 i omega-6 oraz przeciwutleniacze, takie jak fikocyjanina.

Korzystne dla twojego samopoczucia będzie spożywanie węglowodanów o niskim indeksie glikemicznym.

Do diety powinnaś włączyć pikantne przyprawy: imbir, chilli, pieprz cayenne, które dodatkowo przyspieszają metabolizm i wspomagają procesy trawienia. W Hashimoto zaleca się również dodawanie do potraw kurkumy.

Pamiętaj, aby obserwować swój organizm i jego reakcje, po spożywaniu określonych produktów. Osoby z chorobami autoimmunologicznymi często mają problemy w jelitami (np. SIBO), a wtedy spożywanie takich produktów jak awokado, może być dla nich szkodliwe.

Uważaj na kawę

Nie musisz odmawiać sobie porannej kawy, zwłaszcza, że kofeina wykazuje krótkotrwałe działanie pobudzające układ nerwowy. Z ilością kawy nie powinnaś jednak przesadzać, aby nie doprowadzić do odwrotnych skutków. Badania (BMJ, 2017) sugerują, że spożycie do 3 filiżanek dziennie jest zazwyczaj bezpieczne, pod warunkiem, że po wypiciu kawy nie odczuwasz negatywnych skutków ubocznych, takich jak rozdrażnienie, szybkie bicie serca czy problemy z zasypianiem. Nadmiar kofeiny może zaburzać pracę nadnerczy, dlatego ważne jest, aby monitorować swoje reakcje na kawę.

Dobrym zamiennikiem może być czerwona herbata, znana również jako Pu-erh. To herbata pochodząca z prowincji Yunnan w Chinach, która jest wyjątkowa ze względu na proces fermentacji, który nadaje jej specyficzny smak i aromat. Może poprawić funkcjonowanie układu pokarmowego (dzięki czemu jest popularna po ciężkich posiłkach), wspierać procesy metaboliczne (co może przyczynić się do utraty wagi) i jest bogata w antyoksydanty. Zawiera mniej kofeiny niż kawa, jednocześnie niweluje uczucie zmęczenia.

Doskonałym substytutem kofeiny jest również gorąca woda z cytryną z samego rana, która pobudza układ trawienny i pomaga złagodzić zmęczenie.

Odpowiednia suplementacja

Temat niedoborów poruszyłyśmy już we wcześniejszej części artykułu. Jeśli chcesz włączyć przemyślaną suplementację, zobacz nasz protokół suplementacyjny na zmęczenie, skomponowany przez dietetyka, tak, aby skutecznie wesprzeć Cię w walce z problemem.

***

Pamiętaj, nie lekceważ objawów psychicznych Hashimoto. Weź odpowiedzialność za swoje zdrowie, wspieraj siebie, aby zapobiegać postępowi choroby. Skorzystaj z naszego szkolenia “Pokonaj zmęczenie w Hashimoto. 10 kroków do odzyskania energii” i pokonaj zmęczenie w Hashimoto. Życzymy ci tego z całego serca.

Ten artykuł ma charakter wyłącznie informacyjny i nie stanowi porady medycznej. Informacje zawarte w niniejszym dokumencie nie zastępują i nigdy nie powinny być traktowane jako profesjonalna porada medyczna.

Źródła:

Arakawa, Y., Watanabe, M., Inoue, N., Sarumaru, M., Hidaka, Y., & Iwatani, Y. (2012). Association of polymorphisms in DNMT1, DNMT3A, DNMT3B, MTHFR and MTRR genes with global DNA methylation levels and prognosis of autoimmune thyroid disease. Clinical and Experimental Immunology, 170(2), 194–201.

Crider, K. S., Yang, T. P., Berry, R. J., & Bailey, L. B. (2012). Folate and DNA methylation: a review of molecular mechanisms and the evidence for folate’s role. Advances in Nutrition (Bethesda, Md.), 3(1), 21–38.

Collins, A. B., & Pawlak, R. (2016). Prevalence of vitamin B-12 deficiency among patients with thyroid dysfunction. Asia Pacific Journal Of Clinical Nutrition, 25(2), 221–226.

Fritschi, C., Park, C., Quinn, L., & Collins, E. G. (2020). Real-Time Associations Between Glucose Levels and Fatigue in Type 2 Diabetes: Sex and Time Effects. Biological Research For Nursing, 22(2), 197–204.

Gulland, A. (2017). Scientists wake up to coffee’s benefits. BMJ, 359.

Jordan, B., Uer, O., Buchholz, T., Spens, A., & Zierz, S. (2021). Physical fatigability and muscle pain in patients with Hashimoto thyroiditis. Journal of neurology, 268(7), 2441–2449.

Kozacz, A., Assis, G. G., Sanocka, U., & Ziemba, A. W. (2021). Standard hypothyroid treatment did not restore proper metabolic response to carbohydrate. Endocrine, 71(1), 96–103.

Lovallo, W. R., Farag, N. H., Vincent, A. S., Thomas, T. L., & Wilson, M. F. (2006). Cortisol responses to mental stress, exercise, and meals following caffeine intake in men and women. Pharmacology, Biochemistry, and Behavior, 83(3), 441–447.

O’Callaghan, F., Muurlink, O., & Reid, N. (2018). Effects of caffeine on sleep quality and daytime functioning. Risk Management And Healthcare Policy, 11, 263–271.

Patil A. D. (2014). Link between hypothyroidism and small intestinal bacterial overgrowth. Indian Journal Of Endocrinology And Metabolism, 18(3), 307–309.

Raizen, D. M., Mullington, J., Anaclet, C., Clarke, G., Critchley, H., Dantzer, R., Davis, R., Drew, K. L., Fessel, J., Fuller, P. M., Gibson, E. M., Harrington, M., Ian Lipkin, W., Klerman, E. B., Klimas, N., Komaroff, A. L., Koroshetz, W., Krupp, L., Kuppuswamy, A., Lasselin, J., … Craig Heller, H. (2023). Beyond the symptom: the biology of fatigue. Sleep, 46(9).

Siegmann, E. M., Müller, H. H. O., Luecke, C., Philipsen, A., Kornhuber, J., & Grömer, T. W. (2018). Association of Depression and Anxiety Disorders With Autoimmune Thyroiditis: A Systematic Review and Meta-analysis. JAMA psychiatry, 75(6), 577–584.

Song, L., Lei, J., Jiang, K., Lei, Y., Tang, Y., Zhu, J., Li, Z., & Tang, H. (2019). The Association Between Subclinical Hypothyroidism and Sleep Quality: A Population-Based Study. Risk management and healthcare policy, 12, 369–374.

Wang, L.-H.; Chen, L.-R.; Chen, K.-H. (2021). In Vitro and Vivo Identification, Metabolism and Action of Xenoestrogens: An Overview. International Journal of Molecular Sciences. 22 (8), 4013.

Jak pokonać zmęczenie w Hashimoto?

Spis treści

Czym jest przewlekłe zmęczenie?

Jakie są przyczyny przewlekłego zmęczenia?